دیه زنان و مردان از جمله موضوعاتی است که در قانون مجازات اسلامی بر اساس شرع اسلام به آن اشاره شده است. برخی دیه را نوعی مجازات مالی می‌دانند اما در اصل، دیه یکی از انواع مجازات‌های قانونی در خصوص جرایم غیر عمدی و جرایم عمدی‌ای است که به هر علت در آن مورد امکان قصاص وجود نداشته با بر دیه، توافق میشود. همراه دلتامگ باشید.
دیه زنان و مردان طبق قانون مجازات اسلامی
برای توضیح این مورد که دیه زنان و مردان بر اساس چه قاعده‌ای مشخص شده‌اند باید قانون مجازات اسلامی جدید، مصوب 1392 را مورد بررسی قرار داده و اندکی در خصوص مفاد مواد قانونی قانون مجازات در خصوص دیه زن و مرد، قبل از سال 1392 و اصلاح و تصویب قانون مجازات جدید، صحبت کرد.
ماده 550 قانون مجازات اسلامی، همچنین، ماده 560 این قانون، به ترتیب، بیان می‌کنند: “دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.” و “دیه زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد، یکسان است و اگر ثلث یا بیشتر شود، دیه زن به نصف تقلیل می‌یابد.”
طبق مواد بیان شده، در پاسخ به این سوال که معنی قاعده دیه زن نصف مرد است؛ یعنی چه؟ باید گفت، بر اساس شرع و قانون، دیه زنان در قتل و در جنایت بر اعضا و منافع بدن که دیه آن‌ها، یک‌سوم یا بیشتر از یک‌سوم دیه کامل‌مرد است، نصف دیه مردان خواهد بود.
البته، طبق تبصره ماده 551 قانون مجازات اسلامی که بیان می‌کند: “در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد، از صندوق تامین خسارت های بدنی پرداخت میشود.” همچنین، بر اساس رای وحدت رویه شماره 777 مورخ 1398/02/31 که مقرر می‌دارد:
“با توجه به مفاد ماده 289 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در نحوه تقسیم بندی جنایات علیه نفس یا عضو یا منفعت و عمومیت مقررات تبصره ذیل ماده 551 این قانون، با توجه به اینکه مکلف شدن صندوق تامین خسارت‌های بدنی به پرداخت معادل تفاوت دیه زنان تا سقف دیه مردان امتنانی است، بنابراین در کلیه جنایات علیه زنان، اعم از نفس یا اعضا، مابه‌التفاوت (مقدار تفاوتی ه دیه زنان و مردان با هم دارند) دیه مربوط به آنان، باید از محل صندوق مذکور پرداخت شود…” امروزه، مابه‌التفاوت دیه زنان، تا سقف دیه مرد، از صندوق تامین خسارت‌های بدنی، پرداخت میشود.
چرا دیه زن نصف مرد است؟
یکی از رایج‌ترین پرسش‌ها در خصوص فلسفه و علت تفاوت دیه زن و مرد، پیرامون چرایی این موضوع بوده و به این شکل مطرح میشود که چرا دیه زن نصف مرد است؟ لذا، در این قسمت از مطلب، قصد داریم این پرسش را بررسی کرده و به آن، پاسخ دهیم.
اولین پاسخی که می‌توان در پرسش چرا دیه زن نصف مرد است و در مورد دیه زنان و مردان، مطرح کرد این است که بر اساس قانون، مرد، ریاست مالی بر خانواده را بر عهده داشته و باید، نفقه زن و فرزند خویش را بپردازد، بنابراین نبود او می‌تواند آسیب‌های مالی جبران‌ناپذیری را به نهاد خانواده از نظر اقتصادی وارد کرده و دیه او می‌تواند تا حدی از این زیان‌های وارده بکاهد.
در قانون برای مردانی که عاقله محسوب می‌شوند، مسئولیت پرداخت دیه در برخی از جنایات را در نظر گرفته شده است در واقع یعنی در برخی از جرایم این مردان عاقله هستند که باید دیه دیگران را پرداخت کنند و همین موضوع، عدم توازن میان تکالیف مردان و زنان را ناشی میشود و ازآنجاکه در دین اسلام و قواعد آن، هیچ‌گونه ضرری قابل‌تصور نیست، شرع و قانون‌گذار، به تبعیت از شرع، دیه مردان را بیشتر از زنان لحاظ کرده تا به طریقی، توازن را برقرار سازد.
