آیا می‌دانید قدیمی‌ترین آسیاب بادی جهان در ایران قرار دارد؟

در استان خراسان رضوی یک شهر عجیب وجود دارد که در دل خود قدیمی‌ترین آسیاب بادی جهان را جا داده است. آسبادهای نشتیفان چنان عجیب و حیرت‌انگیزند که همه دنیا را شگفت‌زده کرده‌اند. همراه دلتامگ با این مجموعه باستانی عجیب و زیبا آشنا شوید.

نشتیفان کجاست؟

نام این شهر خود به‌تنهایی به‌اندازه کافی عجیب و غریب هست؛ اما وقتی متوجه می‌شوید که این شهر مجموعه باستانی از آسبادها را در خود جا داده، نظرتان بیشتر به آن جلب می‌شود. این شهر در جنوب شرقی شهرستان فارس و در استان خراسان رضوی و در حاشیه جاده قائن واقع شده است. این شهر کوچک و کویری به‌خاطر داشتن همین آسبادهای باستانی، شهرت جهانی یافته است هرچند کمتر کسی در خود ایران حتی نام آن را شنیده است!

آسباد چیست؟

آسبادها در واقع نوعی آسیاب بادی عمودی بوده‌اند که خواستگاه آن‌ها شرق و جنوب شرق ایران بوده است! بسیاری از مورخان معتقدند سیستان محل اصلی تولد این آسیاب‌ها برای اولین‌بار در جهان بوده است.

آسیاب بادی یا به عبارت صحیح‌تر آس‌باد گونه‌ای آس است که نیروی جنبشی آن با وزش باد فراهم می‌گردد. در گذشته آس‌باد را همچون دیگر انواع «آس» برای آرد کردن یا بلغورکردن غلات و حبوبات به کار می‌بردند با این تفاوت که آس‌باد بسته به نیاز باد و سرعت مناسب آن برای گرداندن چرخ‌ پره‌هایش رواج محدودتری از «آس‌آب» یا همان آسیاب داشته است.

جالب است بدانید که آسبادها در گذشته رکن اصلی دوام و پایداری معیشت نیاکان شرق ایران بوده‌اند و همچنین نمونه بارزی از معماری سنتی ایران با رویکردی پایدار، استفاده از مصالح بومی و انرژی پاک باد، به شمار می‌آیند. ایرانیان این آسبادها را بر اساس شرایط اقلیمی‌ای که در آن می‌زیسته‌اند، می‌ساخته‌اند. این سازه‌های کهن و زیبا، هنر و خلاقیت معماری ایرانی را در تولید صنعت نشان می‌دهند!

آسبادهای نشتیفان

هرچند اطلاعات دقیقی از تاریخ ساخت این آسبادها در دست نیست؛ اما آن‌ها را متعلق به 1700 سال قبل از میلاد مسیح می‌دانند. برای ساخت این آسیاب بادی از ساده‌ترین مواد موجود در طبیعت یعنی  خشت، گل و چوب استفاده شده است. معماری این آسبادها بسیار متفاوت از سایر آسیاب‌های بادی است و تنها 40 عدد از آن‌ها در خواف باقی مانده است. نیروی محرکه این آسبادها از باد 140 روزه منطقه تامین می‌شده که باقدرت به محفظه‌ها وارد و باعث چرخش پره‌ها می‌شده است. نکته جالب در این میان این است که مردم نشتیفان در فصولی از سال که وزش باد کمتر بوده است، از آب رودخانه‌های اطراف نشتیفان برای راه‌اندازی و عملکرد آسیاب‌ها استفاده می‌کردند.

علت نام‌گذاری آسیاب بادی نشتیفان

نام این شهر ترکیبی از دوکلمه «نش» محلی شده «نیش» و  تیفان  محلی شده «توفان» است.  «نیش» به معنای نیش عقرب بوده که مناطق کویری مملو از این جانور است. تیفان نیز اشاره به بادهای موسمی دارد که در طول سال در این منطقه می‌وزد آسیاب‌های بادی این منطقه نیز با نام شهر محل تولدشان شهرت یافتند.

سخن پایانی

فاصله نشتیفان تا خواف تنها 20 کیلومتر است پس اگر می‌خواهید از خواف به دیدن آسیاب بادی این شهر باستانی بروید باید حدود دوازده دقیقه رانندگی کنید. فاصله نشتیفان تا مشهد نیز حدود 250 کیلومتر است. جالب است بدانید که در اطراف آسبادهای نشتیفان قبرهای باستانی‌ای وجود دارد که برخی معتقدند نوادگان پادشاهان اشکانی در آنجا مدفون هستند. برای دسترسی به این سازه‌های باستانی می‌توانید به ایستگاه راه آهن خواف که تنها 20 کیلومتر با نشتیفان فاصله دارد بروید. برای دیدن این سازه‌های باستانی فصل پاییز بهترین زمان ممکن است که هوای معتدل و مطلوب است و می‌توانید به دیدن جاهای دیدنی مشهد نیز بروید.