در بسیاری از خانوادههای ایرانی، مرسوم است که پس از فوت والدین، یکی از فرزندان به سکونت خود در خانه آنها ادامه میدهد. این موضوع که اغلب با رضایت ضمنی سایر وراث همراه است، یک تصور اشتباه و خطرناک را ایجاد میکند: اینکه سکونت طولانیمدت به معنای مالکیت است، اما قانون تعریف کاملاً متفاوتی دارد. این مقاله به شما نشان میدهد چرا زندگی در ملک پدری بهتنهایی هیچ مالکیتی را ثابت نمیکند و برای حفظ حق قانونی خود باید چه اقداماتی انجام دهید تا از مشکلات آینده جلوگیری کنید.
آیا سکونت در خانه پدری یک امتیاز است؟
زندگی در خانه والدین پس از فوت ایشان، در بهترین حالت یک امتیاز موقت است، نه یک حق دائمی. از نظر قانونی، به محض فوت مالک، تمام اموال او، از جمله همین خانه، به تمام ورثه به صورت مشاع (مشترک) به ارث میرسد. این یعنی هر یک از ورثه به اندازه سهمالارث خود در ذرهذره آن ملک شریک است؛ بنابراین فرزندی که در آنجا ساکن است، بدون انجام مراحل قانونی تقسیم ارث، مالک تمام خانه نیست و تنها مدرک قابل استناد برای مالکیت، سند مالکیت رسمی و محضری است.
مراحل قانونی برای تثبیت مالکیت
برای اینکه از سردرگمی و اختلافات آینده جلوگیری کنید و مالکیت خود را بر سهمتان یا کل ملک (در صورت توافق) قطعی کنید، باید فرآیند قانونی مشخصی را طی کنید. این مراحل تضمینکننده حق قانونی شما و سایر وراث است.
در ادامه، مراحل ضروری برای خروج از مالکیت مشاع و تثبیت مالکیت آورده شده است:
- دریافت گواهی انحصار وراثت: این گواهی اولین و مهمترین قدم است که ورثه قانونی متوفی را مشخص میکند.
- توافق تمام ورثه بر سر تقسیم ارث: همه وراث باید بر سر نحوه تقسیم اموال، از جمله ملک پدری، به توافق برسند.
- پرداخت مالیات بر ارث: پیش از هرگونه انتقال سند، پرداخت مالیات بر ارث الزامی است.
- انتقال قطعی و دریافت سند مالکیت: با تنظیم تقسیمنامه در دفتر اسناد رسمی، مالکیت به فرد یا افراد مورد نظر منتقل شده و سند جدید صادر میشود.
وقتی توافق به بنبست میرسد
چالش اصلی زمانی آغاز میشود که یکی از ورثه حاضر به همکاری و توافق نباشد. در این شرایط، سکونت در ملک پدری میتواند به نقطه آغاز یک دعوای ملکی پیچیده و فرسایشی تبدیل شود. هیچکدام از ورثه نمیتواند بدون اجازه دیگران ملک را بفروشد، اجاره دهد یا تغییرات اساسی در آن ایجاد کند. اگر توافقی صورت نگیرد، هر یک از وراث میتواند از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
به یاد داشته باشید که در صورت عدم توافق، هر یک از ورثه از حقوق مشخصی برخوردار است که نادیده گرفتن آن عواقب جدی دارد:
- درخواست دستور فروش: هر یک از ورثه میتواند از دادگاه درخواست فروش اجباری ملک مشاع را بنماید.
- مطالبه اجرتالمثل ایام تصرف: سایر وراث میتوانند از فرد ساکن، به میزان سهم خود اجارهبهای مدت سکونت را مطالبه کنند که این خود یک حق قانونی است.
- خطر یک دعوای ملکی طولانی: عدم توافق همه را وارد یک مسیر قانونی طولانی و پرهزینه میکند.
- اثبات مالکیت بدون سند مالکیت تقریباً غیرممکن است: در دادگاه، حرف و توافق شفاهی ارزشی ندارد و سند حرف اول و آخر را میزند.
سخن پایانی
در نهایت این هشدار را جدی بگیرید: سکونت در ملک پدری شما را مالک آن نمیکند. این خانه یک امانت مشترک بین تمام ورثه است تا زمانی که تکلیف تقسیم ارث آن به صورت قانونی مشخص شود. برای جلوگیری از یک دعوای ملکی تلخ و حفظ روابط خانوادگی، بهترین و هوشمندانهترین کار، اقدام قانونی، احترام به حق قانونی دیگران و تلاش برای رسیدن به یک توافق منصفانه است. تنها چیزی که مالکیت شما را فریاد میزند، یک سند مالکیت معتبر و ششدانگ به نام خودتان است.