در دنیای پیچیده امروزی افراد همواره با اضطراب و فشار روانی دست و پنجه نرم می‌کنند. شفقت درمانی ابزاری قدرتمند برای مقابله با مشکلات روحی و روانی است که به شما در‌جهت برقراری روابط سازنده با دیگران کمک می‌کند. در این روش درمانی علاوه‌بر توجه به علائم، ریشه‌های عمیق مشکلات روانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر این موضوع برایتان جذاب است، در ادامه مقاله همراه ما باشید تا اولین قدم را برای کشف این مسیر بردارید.
شفقت به چه معناست و در علم روانشناسی چه منظوری را می‌رساند؟
شفقت درمانی به معنای احساس نگرانی و توجه به درد و رنج دیگران و تمایل به کاهش آن است. این مفهوم علاوه‌بر همدردی و درک دیگران، شامل اقدام فعال برای کاستن از رنج دیگران می‌شود تا بر کیفیت زندگی آن‌ها افزوده شود. در‌واقع، مفهوم شفقت فراتر از یک احساس ساده است که انگیزه قوی را برای کمک به دیگران در پی دارد. همچنین، در بیشتر متون دینی و فلسفی، شفقت به‌عنوان ارزش اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است؛ بنابراین، توجه به آن با محاسن متعددی همراه می‌شود.
شفقت در روانشناسی به مفهوم مراقبت کردن از خود و نیازهای شخصی اشاره دارد. این مفهوم بیانگر توانایی انسان برای پذیرش و احترام به خود، بهبود توسعه شخصی و ایجاد رابطه‌ای سالم با خود است. خود شفقت‌ورزی شامل آگاهی و توجه به نیازهای روحی و جسمی خود، ارتقا خودآگاهی، ارزش‌گذاری به همه ویژگی‌های فردی و… می‌شود.
این افراد به جای سرزنش و شماتت، با مهربانی و پذیرش با مشکلات خود مقابله می‌کنند. روانشناسان در عصر معاصر بررسی‌های زیادی در زمینه نحوه پرورش شفقت انجام داده‌اند که از آن‌ها می‌توان به تمرینات شفقت‌درمانی (CFT) اشاره کنیم. افراد به‌واسطه شفقت درمانی مهارت‌های شفقت‌ورزی را در خود تقویت می‌کنند و این سبب بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی آن‌ها می‌شود.
شفقت درمانی چیست؟
شفقت درمانی یا درمان متمرکز بر شفقت به‌عنوان یک رویکرد روان‌درمانی شناخته می‌شود که بر پرورش و تقویت شفقت تمرکز دارد. از این ابزار کاربردی برای بهبود سلامت روان و کاهش مشکلات روانشناختی استفاده می‌شود. این رویکرد توسط پروفسور پل گیلبرت توسعه داده شده است. او بر این موضوع تاکید دارد که بسیاری از مشکلات روانی از‌جمله افسردگی، اضطراب و استرس ناشی از خود انتقادی و شرم هستند. شفقت درمانی بر مفاهیم تکاملی و روانشناختی تاکید دارد تا افراد در تجربه و ابراز شفقت عملکردی صحیح داشته باشند. در نهایت کیفیت زندگی آن‌ها با بهبود مواجه خواهد شد و آسیب‌های روانی کاهش خواهد یافت.
شفقت CFT شامل سه بعد می‌شود
- شفقت نسبت‌به دیگران،
- شفقت دریافتی از دیگران
- شفقت فرد نسبت‌به خود
سه دسته آن هستند. این رویکرد از تمرینات موثر برای دور کردن الگوهای منفی خودانتقادی و شرم‌آور محسوب می‌شود که به‌جای آن الگوهای مبتنی بر مهربانی و همدلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در‌واقع، هدف نهایی شفقت درمانی این است که افراد نگاهی مهربانانه نسبت‌به خود و دیگران داشته باشند و در‌جهت بهبود سلامت روان گام بردارند.
شفقت درمانی چه کاربردی دارد؟
هدف شفقت درمانی بهبود سلامت روان و مقابله با مشکلات روانشناختی است. از مهم‌ترین کاربردهای آن می‌توان به کاهش خود انتقادی و شرم اشاره کرد. این افراد معمولاً با افسردگی، اضطراب و اختلالات استرس پس از سانحه درگیر هستند. در‌واقع، شفقت درمانی ابزاری مناسب برای دور کردن الگوهای منفی و مخرب خودانتقادی به‌شمار می‌رود که درنهایت آن‌ها را با نگرش‌های مهربانانه جایگزین می‌کنند. شفقت درمانی در موارد متعددی کاربرد دارد که از آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش خودانتقادی و شرم
- درمان مشکلات روانشناختی
- بهبود روابط بین‌فردی
- مدیریت احساس گناه و خشم درونی
- افزایش رضایت کلی از زندگی
علاوه‌بر‌این، CFT روی روابط بین فردی نیز تاثیرگذار است. در این روند توانایی افراد در ابراز و دریافت شفقت افزایش پیدا می‌کند که این مورد روی بهبود ارتباطات و کاهش تعارضات تاثیر بسزایی می‌گذارد.
همچنین، شفقت درمانی به افرادی که زندگی آن‌ها با خشم درونی و احساس گناه همراه است، در‌جهت پرورش شفقت و مهربانی کمک می‌کند تا با خود و دیگران رفتار بهتری داشته باشند. درنهایت، این افراد به رضایت درونی و بهبود روانشناختی دست پیدا می‌کنند.
شفقت درمانی برای مواجه با چه اختلالاتی کاربرد دارد؟
شفقت درمانی رویکردی نوین و موثر در درمان مشکلات روانشناختی است که در آن شفقت و همدلی تقویت می‌شود. از شفقت درمانی برای مواجهه با اختلالات متعددی استفاده می‌شود که در بخش‌های بعد برخی از آن‌ها بررسی خواهد شد.
کاربرد خودشفقتی در افسردگی
در درمان افسردگی، CFT به کاهش خودانتقادی و احساس بی‌ارزشی منجر می‌شود. این روند درمانی با افزایش شفقت و مهربانی همراه است که به جای غرق شدن در افکار منفی، آن‌ها را با نگرش محبت‌آمیز جایگزین می‌کند. درنهایت این نگرش منجر به بهبود خلق‌و‌خو و افزایش انگیزه می‌شود.
اضطرابی که با CFT درمان می شود
CFT با کاهش نگرانی‌های مزمن همراه است که آرامش درونی شما را افزایش می‌دهد. در واقع، افزایش شفقت و همدلی توام با کاهش استرس و اضطراب است. این موضوع به‌صورت ویژه روی کاهش تنش‌های عاطفی تاثیر می‌گذارد.
اختلال استرس پس از سانحه
در درمان PTSD، خودشفقتی به افراد کمک می‌کند تا با خاطرات و تجارب ناراحت‌کننده خود با مهربانی بیشتر مقابله کنند. این رویکرد با مدیریت واکنش‌های شدید و احساسات منفی همراه است تا آن‌ها به رشد و بهبود شخصی دست پیدا کنند.
کنترل اختلال خوردن با خودشفقتی
CFT روی درمان اختلالات خوردن تاثیرگذار است، زیرا باعث تقویت خودپذیری و کاهش شرم مرتبط با ظاهر می‌شود. این رویکرد رفتار محبت آمیز فرد را در مقابل بدن خود به همراه دارد. در‌نتیجه افراد رابطه منطقی‌تری را با غذا و بدن خود خواهند داشت.
اختلالات شخصیت در رویکرد CFT
در درمان اختلالات شخصیت، CFT باعث می‌شود الگوهای رفتاری شما تغییر مثبت داشته باشند و رفتارهای خود‌تخریب‌گرانه کاهش پیدا کنند. در واقع، با پرورش احساس شفقت افراد به خود و دیگران نگاهی محبت آمیز پیدا خواهند کرد که باعث بهبود روابط می‌شود. همچنین، کاهش تعارضات بین فردی را به همراه خواهد داشت.
شفقت درمانی چه پروتکل‌هایی دارد؟
در کارگاه‌های شفقت درمانی پروتکل‌ها و مراحل مشخصی وجود دارد که به درمانگران در‌جهت پیش بردن فرآیند درمان کمک می‌کند. در زیر به برخی از پروتکل‌های اصلی CFT اشاره می‌شود:
- آموزش نظریه شفقت: در مرحله اول درمانگر مفاهیم و نظریه‌های پایه‌ای را برای مراجع توضیح می‌دهد. این موضوع روی اهمیت شفقت درمانی در سلامت روان و بهبود روابط تاکید دارد.
- توسعه خودآگاهی: در این مرحله مراجع با الگوهای منفی خود انتقادی و احساسات مرتبط با آن آشنا می‌شود.
- پرورش شفقت نسبت به خود: در گام بعدی درمانگر از تکنیک‌ها و تمرینات مختلف برای تقویت احساس شفقت و همدلی استفاده می‌کند. از این تکنیک‌ها می‌توان به تمریناتی مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و تکنیک‌های تأملی اشاره کرد که به فرد برای دستیابی به دیدگاهی محبت‌آمیز کمک می‌کند.
- مدیریت احساسات منفی: در این قسمت درمانگر به مراجع کمک می‌کند تا احساسات منفی را از‌قبیل اضطراب شرم و خشم مدیریت کند، به‌طوری‌که آن‌ها درنهایت کاهش دهد. این تکنیک‌ها شامل روش‌های شناختی-رفتاری و تمرینات شفقت‌آمیز می‌شوند.
- توسعه برنامه عمل: درنهایت مراجع به یک برنامه عملی برای تمرینات شفقت و به کارگیری آن‌ها در زندگی روزمره دست پیدا خواهد کرد.
این پروتکل‌ها به درمانگران کمک می‌کنند تا اقدام به درمان مراجعین خود توسط یک برنامه ساختارمند کرده و به آن‌ها در‌جهت پرورش شفقت و بهبود سلامت روانی کمک کنند.
سخن پایانی
شفقت درمانی (CFT) رویکردی نوین و موثر است که روی پرورش شفقت و همدلی تاکید دارد. از تکنیک و پروتکل‌های متعددی در روند شفقت درمانی استفاده می‌شود که به درمانگران و مراجعان برای پرورش ساختارمند و هدفمند شفقت کمک می‌کنند. این ابزار کارآمد باعث ایجاد تغییرات عمیق و پایدار در نگرش و رفتار افراد می‌شود که کاهش علائم مشکلات روانشناختی را به همراه دارد. در واقع، این رویکرد به‌عنوان راه‌حلی امیدبخش برای افرادی که به دنبال تغییر هستند، محسوب می‌شود.
