شهادت در دادگاه و شرایط آن

شهادت در دادگاه و شهودی که حاضر می‎شوند در دادگاه شهادت دهند، می‎توانند سرنوشت یک دعوی را تغییر دهند. شاهدانی که عاقل، بالغ، عادل و مومن هستند، شرایط آنقدر برایشان مهیا است که به نفع یکی از دو طرف دعوی و به ضرر دیگری شهادت بدهند و سرنوشت نهایی یک پرونده حقوقی و جزایی را مشخص کنند.

شهادت عبارت است از اینکه شخصی که اطلاعاتی راجع به یک دعوی دارد، نزد مراجع قضایی این اطلاعات را بیان کند. شهادت شهود یکی از مهم‎ترین ادله اثبات دعوی در امور کیفری و حقوقی محسوب می‎شود. به همین دلیل قانونگذار شرایطی را برای شهادت و شاهدان پیش بینی کرده است. اما همیشه و در همه حال نمی‎توان به شهادت شهود استناد و اکتفا کرد؛ چراکه ممکن است شاهد، شرایط ذکر شده در قانون را نداشته باشد. همین مسئله سبب شده است تا در قانون مسئله جرح و تعدیل شهود که شرایط قانونی را ندارند پیش بینی شود. در این مقاله ابتدا شرایط قانونی شاهد برای شهادت ذکر می‎شود و در ادامه به جرح و تعدیل شهود و مدت زمان جرح و تعدیل شهود می پردازیم.

شرایط قانونی شهادت در دادگاه:

به کسی که در مرجع قضایی با توجه به دیده‎ها و شنیده‎های خود به نفع یکی و به ضرر دیگری اخباری را می‎دهد، شاهد و به عمل او شهادت می‎گویند. از جمله شرایط قانونی شاهد می‎توان به این موارد اشاره کرد:

• بلوغ (ملاک قانونی سن بلوغ در دختران، ۹ سالگی و در پسران، ۱۵ سالگی است)
• عاقل بودن (شاهد نباید مجنون یا دیوانه نباشد)
• ایمان (مهم‌ترین معیار عدالت این است که شاهد مشهور به انجام معصیت و گناه نباشد)
• طهارت مولد ( حلال زاده بودن )
• عدالت
• نداشتن نفع شخصی در دعوا
• نداشتن دشمنی با طرفین دعوا
• عدم اشتغال به ولگردی و تکدی گری

پس تنها در صورت دارا بودن همه این شرایط است که شهادت در دادگاه معتبر خواهد بود و قاضی می تواند به عنوان یک دلیل شرعی به آن استناد کند و بر اساس آن حکم بدهد.

طبق قانون جدید، شهادت خویشاوندان دیگر با منع قانونی مواجه نیست و در حال حاضر داشتن رابطه خویشاوندی جزء موارد جرح شهود محسوب نمی‎شود. ولی در هر حال، تشخیص ارزش و تاثیر شهادت خویشاوندان با دادگاه است و قاضی است که در این مورد تصمیم می‎گیرد.

بنابراین ممکن است که قاضی تحت عنوان مُطلع، به اظهارات آن‎ها رسیدگی کند. بر این اساس، هرگاه در دعوایی به شهادت شهود استناد شود و دادگاه آن را مؤثر در دعوی تشخیص بدهد، در اصطلاح « قرار استماع گواهی گواهان » را صادر کرده و شهادت شهود را استماع می‎کند. قبل از این‎که این شهادت شنیده شود، مسئولیت و مجازات شهادت دروغ به شاهد تفهیم می‎شود و پس از آن، شاهد سوگند داده می‎شود که حقیقت را بگوید.