شهر تهران ، به شکل امروزی ، چگونه طراحی شد؟

طراحی تهران چگونه شکل گرفت؟ شهر تهران در زمان آقامحمدخان قاجار برای اولین بار به‎عنوان پایتخت ایران برگزیده شد؛ اما دیرینگی آن به سال ۲۶۱ هجری قمری، برابر با ۸۷۴ میلادی، برمی‎گردد. این تاریخ مربوط به قدیمی‌ترین سند فارسی موجود درباره نام تهران است؛ زیرا نویسنده‌ای به ‎نام «ابوسعد سمعانی» در کتاب خود، از شخصی که «ابوعبدالله محمدبن حامد تهرانی رازی» نام داشته، سخن گفته که نام‎خانوادگی او نشان می‎دهد اهل تهران بوده است.

اما طراحی شهر تهران که هم‎اکنون آن را می‎شناسیم؛ طبق نظریه‎های دو معمار، که در نیمه‎های قرن بیستم برای این هدف، به ایران زیبای ما آمدند، شکل گرفت.

“ویکتور گروئن “ متخصص معماری و شهرسازی بود و “لویی کان” هم از معماران برجسته به شمار می‎رفت. این دو نفر با هدف طراحی تهران و توسعه مرکز پایتخت، در دولت وقت ایران استخدام شدند.

طرح ویکتورگروئن

به گزارش اختصاصی مجله دلتا ویکتورگروئن، طراح پلان شهری شمال شهر تهران، بین سال‎های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۷ است. طرح اصلی ویکتورگروئن برای تهران، در مقیاس‎های مختلف اعم از: سیستم‎های بزرگ‎را‎هی و جاده‎ای، کاخ‎ها، مجتمع‎های مسکونی و حتی شهرک‎های بزرگ بود که چهارچوب زندگی شهری را  تقسیم‎بندی می‎کرد. گروئن در نظر داشت یک متروی اصلی طراحی کند که در اطراف آن ۱۰ شهرک بزرگ ساخته شود. آن‎چنان که هر کدام از این شهرک‎ها در اطراف یک مرکز شهر قرار گرفته باشند. همچنین، هر کدام از مرکز شهرها، ۴ اجتماع  و هر اجتماع، ۵ محله داشته باشد. برخی منابع از طرح وی به نام «طرح جامع تهران» نام برده‎اند.

طرح لویی کان

طرح لویی کان نیز برای مرکز شهر تهران و بر اساس گوشواره‎های طرح گروئن بود، اما تغییرات زیادی در سازماندهی فضای شهری داشت. کان، کانون شهری را به سمت شمال شهر گسترش داده و قالب شهر را به صورت یک پلان خطی تقسیم کرده بود.

طرح های اولیه گروئن شبیه یک پلازای مرکزی بود. پلازا در اصطلاح شهرسازی و معماری، یک فضای عمومی شهری است که به جای خودروها، محل تردد مردم است؛ مثل میدان نقش جهان اصفهان یا میدان امام حسین (ع) تهران.

طرح گروئن یک پلازای مرکزی بود که محور آن تا رشته کوه های البرز امتداد داشت، اما کان آن را تغییر داد. به‎طور مثال، او مراکز تجاری  را از مرکز شهر حذف کرد. طرح برنامه شهرنشینی گروئن به صورت ارگانیک از منظر کوه البرز قابل تجزیه بود، اما نسخه کان سرشار از شهرنشینی بسیار متقارن و محوری بود.

متاسفانه نظریه‎های لویی کان، با مرگ وی، به‎طور کامل درک نشد و او فقط توانست توسعه شهرسازی محله عباس‌آباد تهران را با مشارکت “کنزوتانگه” در آثار معماری خود، ثبت کند. برنامه‎های گسترده او و گروئن برای شهر تهران، نشان از ذهن هوشمندانه این دو معمار داشت.