رهن و یا اجاره کدام برای مستاجران واقعا به صرفه است

معایب رهن کامل برای مستأجر

رهن کامل همیشه بهترین گزینه نیست؛ قبل از قرارداد، هزینه خواب سرمایه، ریسک بازپرداخت و محدودیت انتخاب را بسنجید.

• هزینه فرصت (خواب سرمایه): پولی که نزد مالک می‌ماند، برای مستأجر سودی تولید نمی‌کند؛ در حالی‌که می‌توانست در بانک یا سرمایه‌گذاری‌های دیگر بازده داشته باشد.

• ریسک دیر پس گرفتن پول: اگر نیاز به جابه‌جایی یا فسخ زودتر از موعد داشته باشید، ممکن است مالک نقدینگی کافی برای بازپرداخت فوری نداشته باشد و کار به تأخیر و دردسر بکشد.

• کم شدن گزینه‌ها: همه فایل‌ها رهن کامل نیستند و رهن‌های سنگین هم توان انتخاب را محدود می‌کند؛ گاهی مجبور می‌شوید کیفیت یا موقعیت را فدا کنید.

مزایای اجاره ماهانه برای مستأجر

اجاره ماهانه با ودیعه کمتر معمولاً برای کسانی جذاب است که نمی‌خواهند سرمایه زیادی را یکجا درگیر کنند. این مدل، نقدینگی را آزاد نگه می‌دهد و دست مستأجر را برای مدیریت هزینه‌ها و تصمیم‌گیری‌های بعدی بازتر می‌کند.

• نیاز کمتر به پول یکجا: ورود به خانه راحت‌تر می‌شود چون فشار تأمین ودیعه سنگین ندارید.

• حفظ نقدینگی و امکان سرمایه‌گذاری: پول آزاد می‌تواند برای هزینه‌های ضروری یا سرمایه‌گذاری کم‌ریسک/پربازده‌تر استفاده شود و بخشی از اجاره را پوشش دهد.

• انعطاف بیشتر در جابه‌جایی: چون سرمایه کمتری نزد مالک بلوکه شده، خروج از خانه و تغییر محل سکونت معمولاً کم‌ریسک‌تر و ساده‌تر است.

• فضای بیشتر برای تنظیم توافق: گاهی روی میزان اجاره، زمان پرداخت، یا ترکیب ودیعه و اجاره بهتر می‌شود مذاکره کرد.

معایب اجاره ماهانه برای مستأجر

• هزینه غیرقابل بازگشت: اجاره‌های پرداخت‌شده برنمی‌گردد و در بلندمدت جمع آن رقم بزرگی می‌شود.

• فشار دائمی پرداخت: هر ماه باید مبلغ ثابتی پرداخت شود؛ در دوره‌های افت درآمد یا هزینه‌های ناگهانی، ریسک عقب افتادن بالا می‌رود.

• ریسک افزایش سالانه: معمولاً اجاره در تمدید رشد می‌کند؛ بنابراین اگر اجاره‌محور باشید، اثر افزایش سالانه بیشتر روی شما می‌نشیند.

• عدم تطابق بازده با رشد اجاره: اگر سود سرمایه‌گذاری شما از رشد اجاره عقب بماند، ناچارید بخش بیشتری را از درآمد ماهانه بدهید.

شرایط تورمی و انتخابی که مستأجر می تواند داشته باشد

در تورم بالا، نقد نگه داشتن پول معمولاً ارزشمندتر می‌شود؛ چون قدرت خرید پول ثابت می‌ماند یا اگر درست مدیریت شود، کمتر فرسایش می‌یابد. اگر شما بتوانید پول آزادشده را با بازده قابل اتکا مدیریت کنید (حتی در حد سپرده بانکی)، معمولاً مدل «ودیعه کمتر + اجاره بیشتر» قدرت مانور مالی بیشتری می‌دهد. در مقابل، اگر مطمئن نیستید پول آزاد را چطور نگه دارید یا خرج می‌شود، رهن کامل می‌تواند از نظر «آرامش ذهنی» جذاب‌تر باشد هرچند اقتصادی‌ترین گزینه همیشه نیست.

مثال عددی مقایسه هزینه ودیعه و اجاره

برای روشن‌تر شدن تصمیم «رهن کامل یا ترکیب ودیعه و اجاره»، یک سناریوی ساده را در نظر بگیریم. موجر برای یک واحد در تهران دو پیشنهاد می‌دهد و ما می‌خواهیم ببینیم در پایان یک سال کدام گزینه از نظر اقتصادی سبک‌تر تمام می‌شود. فرض می‌کنیم هر پولی که مستأجر نزد مالک بلوکه نمی‌کند، می‌تواند با سود سالانه ۲۰٪ در بانک قرار دهد.

گزینه‌ها

• گزینه ۱ (رهن کامل): ودیعه ۵۰۰ میلیون تومان، اجاره ماهانه صفر

• گزینه ۲ (ودیعه کمتر + اجاره): ودیعه ۲۰۰ میلیون تومان، اجاره ماهانه ۱۰ میلیون تومان
  (یعنی ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه کمتر نزد مالک می‌ماند.)

حالا هزینه را به زبان «هزینه فرصت» حساب می‌کنیم؛ چون در رهن کامل، اجاره‌ای پرداخت نمی‌شود اما پول شما عملاً از کار می‌افتد.

محاسبه یک‌ساله با سود ۲۰٪

• در گزینه ۱، ۵۰۰ میلیون اگر در بانک بود حدود ۱۰۰ میلیون تومان سود سالانه می‌داد؛ پس هزینه فرصت سالانه این گزینه ≈ ۱۰۰ میلیون تومان است.

• در گزینه ۲، سه جزء داریم:

  • اجاره پرداختی سالانه: ۱۰ × ۱۲ = ۱۲۰ میلیون تومان

  • سود از دست‌رفته بابت ودیعه ۲۰۰ میلیونی: ۲۰٪ × ۲۰۰ = ۴۰ میلیون تومان

  • سودی که از ۳۰۰ میلیونِ آزادشده به دست می‌آید: ۲۰٪ × ۳۰۰ = ۶۰ میلیون تومان

پس خالص هزینه سالانه گزینه ۲ برابر است با: ۱۲۰ + ۴۰ − ۶۰ که برابر است با ۱۰۰ میلیون تومان. یعنی با این فرض‌ها، دو گزینه تقریباً سر به سر می‌شوند.

اما نتیجه همیشه همین نیست و به دو عامل کلیدی وابسته است: «اجاره‌ای که مالک می‌خواهد» و «بازدهی واقعی‌ای که شما می‌توانید از پول آزادشده بگیرید». اگر اجاره کمتر شود یا بازدهی سرمایه‌گذاری شما بالاتر از ۲۰٪ باشد، معمولاً کفه به سمت گزینه ودیعه کمتر و اجاره بیشتر می‌رود؛ و اگر بازدهی پایین‌تر باشد، رهن کامل می‌تواند منطقی‌تر شود.

نتیجه‌گیری